Chú thích Viên_Thế_Khải

  1. Ngày nay, huyện Hạng Thành đã trở thành một huyện cấp thị Hạng Thành (項城市), trực thuộc địa cấp thị Chu Khẩu (周口市). Trần Châu nay được gọi là Hoài Dương (淮陽), nhưng từ lâu nó không còn là trung tâm hành chính của địa cấp này mà đã được thay thế bằng Chu Khẩu. Thôn Trương Doanh nằm ngay phía Bắc của trung tâm Hạng Thành.
  2. Xem thêm: Chiến tranh Thanh-Nhật.
  3. Phổ Nghi, Nửa đời đã qua, tr. 20.
  4. Theo Phổ Nghi, Nửa đời đã qua, tr. 27.
  5. Long Dụ là cháu gái Từ Hi thái hậu. Khi tuyển hoàng hậu, Hoàng đế Quang Tự có ý chọn Đức Hinh (con Tuần phủ Giang Tây), nhưng rồi ông phải nghe theo sự sắp đặt của Từ Hi để làm lễ kết hôn với Long Dụ.
  6. Phổ Nghi, Nửa đời đã qua, tr. 33 và 49.
  7. Theo lời kể của viên thái giám già Lý Tường An. Tuy nhiên, cũng có lời đồn đãi cho rằng do Từ Hi giết chết vì "bà không cam tâm chết trước vua Quang Tự" (theo Phổ Nghi, Nửa đời đã qua, tr. 29-30).
  8. Phổ Nghi, Nửa đời đã qua, tr. 32.
  9. Đây là chính đảng tư sản đầu tiên của Trung Quốc có ảnh hưởng lớn ở trong nước, trong các giới tư sản và lưu học sinh Hoa kiều. Thành lập 1905Tokyo (Nhật Bản), trên cơ sở hợp nhất "Hưng trung hội", "Hoa hưng hội", "Quang phục hội" do Tôn Trung Sơn đứng đầu. Mục tiêu là "Đánh đuổi nhà Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập Dân quốc, bình quân địa quyền" (thực hiện quyền bình đẳng về ruộng đất).
  10. Phổ Nghi, Nửa đời đã qua, tr. 36.
  11. Lịch sử thế giới cận đại, tr. 367.
  12. Lược theo Phan Khoang, Trung Quốc sử lược, tr. 480.
  13. Theo Lịch sử 11 (nâng cao) do Phan Ngọc Liên làm chủ biên. Nhà xuất bản Giáo dục, 2007, tr. 106.
  14. Lịch sử thế giới cận đại, tr. 368.
  15. Theo Sử Trung Quốc (tr. 483). Lịch sử thế giới cận đại ghi người chủ mưu là Viên Thế Khải (tr. 370). Thông tin thêm: Tống Giáo Nhân là cha của Tống Ái Linh (vợ Khổng Tường Hy), Tống Khánh Linh (vợ Tôn Dật Tiên), Tống Mỹ Linh (vợ Tưởng Giới Thạch).
  16. Theo Lịch sử thế giới cận đại, tr. 371.
  17. Lược theo Lịch sử thế giới cận đại, tr. 371.
  18. Theo Nguyễn Hiến Lê, Sử Trung Quốc (tập 3), tr. 21.
  19. Theo Nguyễn Hiến Lê, sách dã dẫn, tr. 491.
  20. Lúc đầu Lương Khải Siêu cộng tác với theo Viên Thế Khải. Nhưng thấy Viên Thế Khải có mưu đồ khôi phục nền đế chế, nên ông rút ra khỏi nội các, viết báo và lập đảng để chống lại (Nguyễn Hiến Lê, sách đã dẫn, tr.21.).
  21. Theo Sử Trung Quốc (tr. 492) và Lịch sử thế giới cận đại (tr. 372).
  22. Theo Nửa đời đã qua, tr. 113. Cựu hoàng Phổ Nghi không ghi rõ ngày tháng. Ở Wikipedia tiếng Anhtiếng Hoa đều ghi ông làm Hoàng đế từ ngày 12 tháng 12 năm 1915 đến ngày 22 tháng 3 năm 1916, thì thoái vị. Tuy nhiên, tra trong các sử liệu ở phần sách tham khảo, thì không thấy có thông tin này.
  23. Ngoài nguyên nhân "tức giận" (theo Phổ Nghi), "ưu uất" (theo Nguyễn Hiến Lê), các tác giả khác còn nêu ra một số lý do về cái chết của Viên Thế Khải, như vì "quá lo lắng trước nguy cơ sự sụp đổ của đế chế Hồng Hiến", vì "dùng thuốc bổ vô tội vạ, và còn vì phóng túng sắc dục quá độ" , vì "bệnh niệu độc (urémie), hoặc do tự tử" (Nguyễn Hiến Lê, sách đã dẫn, tr. 22).
  24. Sách 'Lịch sử thế giới cận đại kể: Nắm quyền quân sự trong tay, Đoàn Kỳ Thụy lại câu kết với Nhật Bản. Lợi dụng lòng ham muốn quyền lực của Thụy, Nhật Bản cho Thụy 5 tỷ đô la để tiến hành cuộc nội chiến, nhằm loại bỏ Lê Nguyên Hồng...Đất nước Trung Quốc tiếp tục lâm vào cảnh hỗn loạn nhiều năm nữa (tr. 372).
  25. Nguyễn Hiến Lê, sách đã dẫn, tr. 26.
  26. Nguyễn Hiến Lê, sách đã dẫn, tr.26.